1 Mei, Feestdag van het Kaderspel

In 1881 verscheen in Parijs een prachtig biljartboek van de hand van Edmond Graveleuse met als ronkende titel : "Théorie Pratique Du Billard.  Etudes des Trois Coups Principaux : Coulés, Effets, Massés.” Het boek telt ruim 200 bladzijden en 98 figuren.

Afbeelding 1 : Cover van het boek van Edmond Graveleuse

In de eerste helft van het boek legt Graveleuse aan de hand van figuren de basisstoten uit, de andere helft bestaat uit rappelstoten waarbij zowel de weg van de speelbal als de looplijn van bal 2 netjes wordt uitgetekend. Alle figuren zijn voorzien van een kristalheldere uitleg.

Het voorwoord van het boek is uniek.  Niet zoals vanouds een biljartgrootheid of een of andere hoge pief die de inleiding verzorgt maar een commandant van het Franse leger Mr. F. Orse.  Blijkt dat Edmond niet enkel een goed biljarter was maar ook een moedig soldaat die in 1870 op de barricaden stond bij de verdediging van Parijs als vrijwilliger van het 1^ste bataljon van de mobiele brigade aan de Seine. "Alhoewel hij een jonge soldaat was, bleef hij tijdens de gevechten met de vijand steeds even standvastig en koelbloedig als een veteraan” aldus Orse.  Graveleuse werd na de oorlog gedecoreerd.

Afbeelding 2 : Foto van Edmond Graveleuse

Bron : Enzyklopädie des Billiardsports Band 1, Dieter Haase & Heinrich Weingartner, Wenen 2009

Beste biljarters laat ons eerlijk zijn, Graveleuse is de uitzondering die de regel bevestigt. Biljarters maken graag en zeer gedegen ruzie maar het zijn geen helden. Als ons wordt gevraagd om ten strijde te trekken zullen we ons beleefd verontschuldigen : "Sorry, het past niet, vanavond moet ik nog een belangrijke biljartpartij arbitreren.”

De eerste sporen van het (grond)biljart, het werd toen nog buiten gespeeld op een grasweide, gaan terug tot 1350 volgens de Amerikaanse biljarthistoricus William Hendricks. Hij vond "une lettre de pardon” terug, geschreven in het Latijn, over een partijtje gespeeld in Frankrijk tussen Pierre Symon en Jacques de Pont Habert waarbij Pierre het loodje legde omdat Jacques hem met zijn slaghout iets te hard tegen het hoofd had gemept. Slechte verliezers zijn van alle tijden en ambras maken zat er al in van in het begin.

Helemaal achteraan het boek van Graveleuse vinden we dan het historische pleidooi voor de introductie van het kaderspel voorzien van een duidelijke tekening.  Deze tekst had Graveleuse een jaar eerder al laten publiceren in de "Revue des Jeux du Samedi” op 1 mei 1880.  Hij stelde voor om parallel aan de 4 banden op een afstand van 12 à 15 cm lijnen te trekken.  Het middenkader was vrij.  Bij de 3^de stoot in de andere 8 kaders moest bal 2 of 3 uit het kader gespeeld worden, anders verloor de speler zijn beurt. 

Afbeelding 3 : Pleidooi van Graveleuse in zijn boek voor de invoering van kaders

Volgens Graveleuse was dit de oplossing om de monotonie van de "série américaine” te doorbreken.  Ze werd zo genoemd omdat ze werd geïntroduceerd door Noord-Amerikaanse biljartspelers. Het is interessant op te merken dat men reeds in 1880 vertrouwd was met deze serievorm.

Op Wikipedia wordt de "uitvinding” van het kaderspel (balkline in het Engels) vroeger gedateerd in de U.S.A. (off course) waarbij men verwijst naar het "Champions' Game”. Dit was echter slechts een tussenstap waarbij men enkel de hoeken aftekende, met een schuine lijn van de 2^de diamant op de lange band naar de 1^stediamant op de korte band, als gebied met beperkingen zoals dat nu nog steeds gebeurt in het vrijspel.

Afbeelding 4 : Champions' Game uit het boek Modern Billiards, Uitgegeven door The Brunswick – Balke – Collender Company, 1891