Overzicht van Belgische Biljarttijdschriften - Overview Belgian Billiard Magazines

Filip Steurs, december 2013

Het grootste deel van de Belgische tijdschriften hier afgebeeld, vanaf Billard-Match 1947, komen uit de nalatenschap van John Merckaert.  John was mede-oprichter en vennoot van Brabo, het Antwerpse sleepbootdienstenbedrijf. Daarnaast was hij een meer dan verdienstelijk biljarter.  In de seriespelen schuurde hij tegen de ereklasse aan, nam 1 maal deel aan de Pentathlon van De Boerinnekens en was een uitmuntende (internationale) scheidsrechter. Hij speelde een leidende rol in de Antwerpse biljartvereniging de Boerinnekens waar hij meerdere jaren als voorzitter fungeerde en nauw samenwerkte met uitbater en wereldkampioen Clement Van Hassel.  In zijn woning te Borgerhout was een aparte biljartzaal voorzien op het gelijkvloers met zicht op de tuin.  Heel de zaal stond vol met biljartrelikwieën.  De zaal was verboden terrein voor de kinderen, tot grote onvrede.  Enkel als er biljartbezoek was, mochten ze koffie en koekjes serveren.
 
Van de alleroudste biljarttijdschriften vanaf 1879 tot en met 1914 heb ik de copies te danken aan Dieter Haase, curator van het Weense biljartmuseum, en Heinrich Weingartner, de bezieler en sponsor ervan.  Sommige exemplaren van deze oude tijdschriften zijn nog terug te vinden in de Koninklijke Bibliotheek te Brussel.  De scans van de voorpagina's van deze biljartbladen vind je hieronder.

Cees Sprangers, biljartjournalist en auteur van "Encyclopedie van de Ereklasse. Historie van de Nederlandse biljartsport", was zo welwillend om de tekst na te lezen en verbeteringen voor te stellen.  Tevens zorgde hij voor de 3 afgebeelde scans daterend van 1927 van het voor mij onbekende magazine Le Billard, biljartblad van de toenmalige Belgische amateurbond.

Moest u weet hebben van andere magazines, geef dan zeker een seintje via de contactpagina.  Veel lees-en kijkplezier gewenst!

1879
Le Billard

Het oudste teruggevonden Belgische biljartblad werd uitgegeven te Brussel en dateert van 1879. Onmiddellijk valt de invloed vanuit Frankrijk op, waar toen de "biljartmosterd" gehaald werd.  Het biljartspel op tafels vindt zijn oorsprong aan de Franse hoven vanwaar het over gans Europa verspreid werd en zijn weg vond naar de cafés, biljartzalen en academies.

Eén van de mooiste verhalen is dat van François Mingaud geboren in de streek rond Nimes op 4 januari 1771. Als legerkapitein van de contrarevolutie werd hij veroordeeld en bracht de jaren van 1793 tot 1803 in de gevangenis door, waar hij een biljarttafel ter beschikking kreeg. Hij maakte van die jaren gebruik om de pomerans dermate te perfectioneren dat het mogelijk werd om de speelbal met effect aan te spelen. Voor de leken : de pomerans is het stukje leder op het vooreinde van de keu dat contact maakt met de bal. De pomerans maakte het zo bijvoorbeeld mogelijk om trekstoten te maken, waarbij men de speelbal onder het midden raakt en deze na impact met bal 2 achteruit rolt.  Vanaf 1827 werden zijn manuscripten met vernieuwende figuren gepubliceerd te Parijs, Brussel en London.  Mingaud gaf her en der gratis exhibities en verzeilde uiteindelijk in Rotterdam waar hij hertrouwde en overleed op 23 december 1847.  De bijdrage van Mingaud aan de moderne biljartsport valt niet te onderschatten. Wie hierover meer wil weten moet Cees Sprangers aan de mouw trekken die over deze fascinerende figuur veel onderzoek heeft verricht.


 
1902
Le Billard, journal spécial du jeu de billard
 
Hieronder vind je het voorblad van de allereerste uitgave van 15 januari 1902, uitgegeven te Brussel.
In de eerste uitgaven van de Belgische biljartbladen voel je duidelijk de invloed vanuit Parijs.  Het was vooral daar en in Noord-Amerika dat het biljarten in deze periode enorm populair was.  Aan het einde van de 19de eeuw stonden er in Frankrijk naar schatting 100.000 biljarttafels.  Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat de foto van Maurice "Le Lion" Vignaux op de voorpagina werd afgedrukt.  Hij was hèt icoon van de biljartsport in Frankrijk en bij uitbreiding Europa. Vignaux werd geboren te Frégouville, in het Zuiden van Frankrijk, in 1846.  Onder de leiding van Ubassy zou hij uitgroeien tot een professionele topspeler. Beroepsspelers als Vignaux waren grootverdieners.  Tot in de jaren 1960 werd er nog een onderscheid gemaakt tussen professionele spelers en amateurs.  Vignaux betwistte ook geregeld partijen in Noord-Amerika.  In 1906 zou hij zijn wereldtitel te Parijs moeten prijsgeven aan de jonge Amerikaan Willie Hoppe.  Zie ook Vignaux - Slosson 1880 en Willie Hoppe. Mr. Billiards. Vignaux overleed op 17 februari 1916 te Monte-Carlo.

Ook in Nederland en Duitsland kende het biljartspel ondertussen vele aanhangers.

 
 
1905
 
Voorpagina van het nummer 17 van december 1905.  Het 4de jaar van dit biljartblad met afbeeldingen van Fransman Louis Curé, Brusselaar R. Glorieux, die nog piano studeerde aan het conservatorium, en Luikenaar Hector Rasquinet.
 
1908
Le Billard Amateur, Organe mensuel des Académies et Clubs de Billard
 
Dit Brusselse biljartblad zag begin 1906 het levenslicht.  Biljartclubs en -academies schoten als paddestoelen uit de grond.
 
 
 
1911
De Biljart, Orgaan der Vlaamsche Liefhebbers
 
 
In 1911 verscheen het eerste Vlaamse biljartblad, gedrukt te Sint-Amandsberg.  Alhoewel het blad nog maar aan het 7de nummer toe was in juni, had het blijkbaar al de opmaak moeten aanpassen naar een meer afgeslankt formaat, omdat de inkomsten niet naar verwachting waren.  Onderaan vind je dan ook een klaaglied : "Doodeenvoudig omdat zekere biljartminnaars ons niet den noodigen zedelijken en stoffelijken steun hebben verleend. D'oorzaak van die onverschilligheid hebben we niet te onderzoeken."  Het zal Bart Van Reeth van De Biljartballen, en zovele andere uitgevers van biljartbladen, bekend in de oren klinken.  De uitgave van biljartbladen in België is financieel vaak een moeilijk verhaal gebleken.
 
1914
Het Biljart, Maandblad gewijd aan het Biljartspel
 
Maart 1914, 1ste jaargang n°1, gedrukt te Berchem (Antwerpen) aan de vooravond van de WO I.  Op de foto Sels en Van Duppen.  De man met de snor aan het scorebord zou Theo Moons kunnen zijn.  De wedstrijd werd gespeeld in de Breidelstraat te Antwerpen.  Deze zaak werd nog opengehouden door de ouders van Gaston De Doncker, die zelf een wereldtitel zou behalen in het kader 71/2 in 1932 te Oostende.  De Doncker en Marcel Van Leemput (°1906), die een professionele biljartcarrière uitbouwde, waren goede vrienden.  De ouders van Van Leemput hielden ook café, met een kleine biljarttafel, in Borgerhout. 
 
 
1925
Le Billard, Organe officiel de la fédération Belge des amateurs de billard

Het lijkt erop dat dit het eerste bondsblad was. Onderaan vind je foto's van Theo Moons en Gustave Van Belle die beiden meerdere Belgische en wereldtitels zouden behalen bij de amateurs.  Beiden blonken uit in de kaderdisciplines. Van Belle schitterde meerdere malen in de discipline 71/2 en zou ook 1 maal in de pentathlon (vijfkamp) op het hoogste schavot staan.  De kaderdisciplines waren in het leven geroepen om de opbouw van grote, en voor de toeschouwers soms langdradige, series zoals in het vrijspel moeilijker te maken. Daarom was ook het kader 71/2 met slechts 6 kadervakken in het leven geroepen omdat het spelers in het kader 45/2 en later 47/2 meer en meer lukte om grote series te maken. Wist men toen veel dat er ooit een Frédéric Caudron ten tonele zou verschijnen die zelfs van het kader 47/1 een gezondheidswandeling zou maken.  Maar tot nu toe is er geen enkele speler die hem dat nadoet.  





 




1939
Billard-Match
 
Het oudste originele Belgische biljarttijdschrift in de verzameling, Billard-Match n°24, dateert van juni 1947 en vermeldt "8e Année". Het maandblad moet dus het licht hebben gezien in de jaren 1939 -1940.  Het was grotendeels in het Frans opgesteld maar er was ook een katern "Biljart in Antwerpen" en "Biljart in Vlaanderen" in het Nederlands geredigeerd.  Louis Druart van biljartclub De Boerinnekens schreef voor de Antwerpse katern.  Het recentste exemplaar van deze uitgave in de verzameling is het nummer 40 van oktober 1948 met een foto van Louis Van Laere, de biljartfabrikant, op de voorpagina.

De ondertitel - Revue Mensuelle Belge (Billard, Bridge, Echecs) geeft aan dat er ook, maar in mindere mate, aandacht werd besteed aan het schaken en het bridgespel.  Verkoopsprijs van het maandblad : 10 frank (0.25 €).

Verder nog in de ondertiteling : Organe officiel de la "Fédération Royale Belge de Billard - Amateurs", affiliée au "Comité National d'Education Physique - Comité Olympique Belge", et à l' "Union Interantionale des Fédérations d'Amateurs de Billard".  Het biljarten zoals het in die tijd in onze contreien werd gespeeld viel onder de amateursporten.  In de Verenigde Staten en Frankrijk, met name in Parijs, werd er wel professioneel biljart gespeeld.  Doorheen de geschiedenis van het biljarten is geldgewin steeds een belangrijk element geweest. 

Cover Billard-Match


 

Antwerpse Katern




Aandacht voor het Schaakspel


 

Antwerpse Bilarttenoren op de Cover



1950
Het Biljart - Le Billard
 
En dan op 15 september 1950 duikt er een echte tweetalige biljartkrant op "Het Biljart - Le Billard" uitgegeven door Roger Wuytack in Gent welke 1 tot 2 maal per maand zal verschijnen aan een verkoopsprijs van 85 frank (2 €) voor een jaarabonnement.  Aan de ene zijde van de krant vindt men Het Biljart, aan de  andere zijde 180° gedraaid Le Billard.  Het formaat van de krant is iets groter dan A3.  Het laatste exemplaar in de verzameling dateert van maart 1952.

De epigonen van die tijd waarover voornamelijk in de krant werd geschreven waren voornamelijk René Vingerhoedt en Clement Van Hassel. Ook over opkomende spelers zoals Emile Wafflard en Laurent Boulanger of internationale kampioenen als de Nederlander van de Pol.  Het regionale nieuws kwam ook ter sprake waaronder een artikel over John Merckaert.

De Nederlandstalige Zijde van het 1ste Exemplaar


 

De Franstalige Zijde, 180° gedraaid



1953
Brabant * Billard
 
Ook regionale biljarttijdschriften kwamen op de markt zoals het franstalige Brabant * Billard gestart in 1953 dat voornamelijk aandacht besteedde aan wat er in en rond Brussel in het biljartwereldje gebeurde.  De eerste exemplaren waren gestenciled.  Het "jongste" exemplaar in de verzameling dateert van 1 december 1956, de 4de jaargang.  In dit maandblad verschenen ook regelmatig enkele figuren uit het boek van Marcel Van Leemput, de "100 Seriestoten".  En waar anders zou je publiciteit aantreffen voor Gueuze en Kriekenlambic? En wie heeft er nog gehoord van de biljartzaak H. Basile in de Brabantstraat 115?


Het oudste exemplaar van Brabant * Billard in de verzameling


 

De eerste pagina, gestenciled




 

Op de cover links onze vriend Jacques Theunissen die nu in Spanje vertoeft.  

Jacques, een echte "Brusseleir" grossierde in kampioenschapstitels in de excellentieklasse.  

Soms neemt hij nog het vliegtuig naar België om een partijtje met zijn oude biljartkameraden te spelen.

Of hij op zijn 80ste nog biljartles geeft in Spanje vroeg ik hem. "Nee" zei hij lachend "enkel biljartadvies want die jonge gasten weten alles beter".




1955
De Biljarter, Officieel Orgaan van het gewest Antwerpen

Uiteraard konden de Antwerpenaren niet achterblijven op de Brusselaars.


 




 

Bovenaan zie je de diverse maten die je kon bestellen voor het plaatsen van publiciteit.  De publiciteit zou echter achterwege blijven en allicht was het blad zo een relatief kort leven beschoren.

Hiernaast de uitgave van De Biljarter in een nieuw kleurtje en gedrukt deze keer, niet gestenciled zoals de uitgaven bij de aanvang van het biljartblad.

Voortrekkers van dit biljartblad waar onder andere Jan Peeters en Louis Druart.  Ja, alweer Druart van De Boerinnekens.



1957
Billard sport



 




 
1957 - 1980
 
Links boven en onder de eerste en laatste uitgave van Billard * Sport * Biljart.

Dit tweetalige bondsblad was een blijvertje en zou het bijna 24 jaar uitzingen van januari 1957 tot juli 1980.  In het nummer 29 van januari 1962 met de foto van Jos Vervest op de cover werd er het *Biljart in de titel aangeplakt en kreeg het ook zijn lichtjes andere kleur.  Er verschenen meer dan 213 exemplaren omdat men pas vanaf het tweede jaar de nummering liet doorlopen.  Er zijn met andere woorden 225 exemplaren van dit blad verschenen.

In december 1980 liep dit blad naadloos over in Biljart . Billard dat verder onderaan wordt getoond en zou lopen tot augustus 1990.

Op de foto van het eerste exemplaar links boven herkent u Laurent Boulanger, de reus uit Luik die van alle biljartmarkten thuis was en het biljarten in België mee kleur zou geven. Laurent werd wereldkampioen kader 71/2 in het Duitse Oberhausen in oktober 1962. 

Laurent bleek ook een fervente liefhebber te zijn van het kaartspel en trok regelmatig richting Maastricht om er voor geld te kaarten.
 

 





1959
Le BILLARD, Bulletin trimestriel de la Conféderation Européenne de Billard
 
Niet echt een "Belgisch" tijdschrift maar toch een vermelding omdat Louis Druart, ooit voorzitter van de Boerinnekens en drijvende kracht achter de Pentathlon, bij de publicatie betrokken was.  Hij maakte deel uit van de directie en was verantwoordelijk voor de publiciteit.  Dit biljartblad was het communicatieorgaan van de CEB, de Europese biljartconfederatie.


 




1960
Biljartrevue
 
Elke uitgave had een andere kleur.


 




Rechts onder publiciteit voor Royal Crown Cola uit Merksem bij Antwerpen.  De gekende kroonkurkenfabrikant ging toen blijkbaar nog de concurrentie aan met de grote cola-fabrikanten. 


 



1966
Biljartvereniging " De Boerinnekens"


 



 


 
Alweer een staaltje huisvlijt van de Antwerpse biljartclub "De Boerinnekens".  Het waren gestencilede maandbladen voor intern gebruik waarin uitslagen vermeld werden, richtlijnen voor kampioenschappen die op stapel stonden zoals de Pentathlon, artikels over nieuwe spelers zoals Tony Schrauwen en diverse andere zaken.  Ik kan me voorstellen dat dit initiatief na 3 jaar een stille dood stierf om wille van het vele werk dat het vroeg.

De Boerinnekens Artikel 111203 v2.pdf

Wie wat bekend is met het Antwerpse biljartwereldje herkent op de foto's van het maandblad de gelagzaal van de Vlaamse Opera, het biljartlokaal van De Boerinnekens destijds.  Nu vind je er de Brasserie Gustav.

Dit was ooit de club van biljartcoryfeeën als Clement Van Hassel, Jos Vervest, Tony Schrauwen en John Merckaert.

 


1966
Biljart-Echo, uit de provincie Antwerpen
 
Deze uitgave zou 6 jaar meedraaien en werd geredigeerd door Julien Van den Berge uit Edegem, die ook actief was in de Belgische biljartbond en fungeerde als sportief directeur van de CEB van 1971 tot 1978.  Dit blad was ook succesvol buiten Antwerpen en de reden van stopzetting in het laatste nummer 30, werd nogal cryptisch omschreven door Julien.  Mogelijk kwam hij met het toenemende succes te veel in het vaarwater van het nationale bondsblad qua inhoud en publiciteit.

 


 




1980
BILJART . BILLARD later BILJART revue BILLARD

De verderzetting van de eerder verschenen bondsbladen.  De K.B.B.B. hield hier de touwtjes nog strak in handen en had blijkbaar nog voldoende leden en middelen om zelf een biljartmagazine uit te geven.  Toen al werd er met enige afgunst naar de beter georganiseerde noorderburen gekeken die een administratieve dienst op poten hadden gezet met 4 vaste medewerkers.



 


Als eindredacteur zien we hier aan het einde Rob van der Steen verschijnen die uiteindelijk zijn eigen weg zou gaan. Zijn echtgenote Emy Verbesselt werd ook vermeld als fotografe.



 



1989 - 2009
Biljart International

Het was begin jaren '80 toen ik Rob voor de eerste maal ontmoette in het Keizershof te Mariaburg (Ekeren), destijds het prachtige biljartlokaal van Willy en Lea Wesenbeek.  Rob bracht er trouw verslag uit van de NIDM-competitie en de Champion's Cadre Cup. Rob was een man uit een stuk wat je onmiddellijk voelde als je hem de hand schudde.  De vogeltjes begonnen dan te fluiten.  Geen idee hoe hij dat met de vrouwen aanpakte. Allicht met een zoentje want Rob was een romanticus.

In februari 1989 stampte Rob van der Steen Biljart International uit de grond met de financiële steun van Jan Lettani van het bedrijf Minolta. Rob had zijn sporen als sportjournalist reeds verdiend in de krantenwereld en als eindredacteur van het biljartblad van de Belgische biljartbond. Als journalist van De Nieuwe Gazet en Het Laatste Nieuws schreef hij talloze artikels niet enkel over de biljartsport maar ook over het voetbal en het wielrennen.

Biljart International, een zaalvoetbalkrant en een golfbiljartmagazine, jaarboeken en allerhande organisaties. Rob, the hardest working man in town. Ik stel me zo voor dat hij met Emy, zijn vrouw en trouwste supporter, en de ganse familie vaak tot laat in de nacht in het getouw was om de massa's drukwerk tijdig de deur uit te krijgen. Toch nam hij nog de tijd om onverwacht deze of gene een vriendelijk briefje of berichtje te sturen.  Het hart op de juiste plaats.

In 1997 liet zijn gezondheid hem echter een eerste maal in de steek. Hoe hij daar op terugkeek, schreef hij neer in zijn Dagboek van het nummer 388.  Mooie gedachten nu het nieuwe jaar 2014 voor de deur staat.  Rob was in de eerste plaats geïnteresseerd in de mensen in en achter de sport.

Rob herstelde en zette door. Nadat ik een tiental jaren gestopt was met biljarten, kreeg ik terug de smaak te pakken en toog naar het Kersttoernooi te Zundert in 2008.  Rob was weer op post, zoals vanouds. Hij knikte vriendelijk goeiedag. Het was goed hem terug te zien, er waren nog zekerheden in het leven. Minder dan een jaar later zou hij echter veel te vroeg overlijden op 65-jarige leeftijd.

In 2010 organiseerde zijn zoon Yuri nog een voetbalwedstrijd met gewezen topvoetballers ter herinnering van Rob.  Van Biljart International verschenen 853 exemplaren.


 



 




2011
De Biljart Ballen






In september 2011, vult de nieuwe Vlaamse uitgave van De Biljart Ballen, de lacune in achtergelaten door Biljart International. Gesteund door uitgeverij Duo Print te Waalwijk neemt Bart Van Reeth de redactie van het nieuwe blad op zich.

Uniek aan De Biljart Ballen is het feit dat het een gratis blad is dat verdeeld wordt onder de biljartclubs.  Het blad hangt financieel 100 % af van de goodwill van de adverteerders.

Wetende dat de Vlaamse biljartmarkt merkelijk kleiner is dan de Nederlandse weet men dat de initiatiefnemers geen makkelijke taak wacht.

Volgende maand start De Biljart Ballen, Vlaamse uitgave, aan de 4de jaargang.  Zonder meer een knappe prestatie in economisch onzekere tijden.  Daar drinken we een Bolleke op.

Met de hulp van alle biljartliefhebbers en adverteerders kunnen we Bart ondersteunen om dit initiatief in de lucht te houden en de communicatie in en over het biljartwereldje op peil te houden. Alle betrokkenen halen hier voordeel uit.  Noch de bedrijven, noch de spelers betrokken bij het biljartspel hebben er baat bij dat er niet of nauwelijks over onze prachtige sport gepraat wordt.

Vooruit met de geit!